Civata / Somun Mukavemet Eşlemesi

Civataların somunlu kullanımında yaygın olarak karşılaştığımız bir uygulama, somunların civata mukavemet sınıfının bir düşüğü olarak kullanılmasıdır. Örneğin civata 8.8 olarak sipariş edilmişse, kullanılacak somunun 6 mukavemet sınıfında olması istenmektedir.

Bu uygulama bağlantı noktalarının tasarımında, mühendislik prensipleri açısından yanlıştır. Neden mi?

Şurası açıktır ki, bir bağlantı noktası yeterince yüksek bir kuvvete maruz kalırsa, er ya da geç parçalardan birinde aksaklık oluşacaktır. Bağlantı noktaları tasarımında genel kabul gören ilkelerden biri şudur:

Civata ve somun ile tutturulmuş bir bağlantıda arıza oluşacaksa, bunun civatanın kopması şeklinde olması istenir. Somunun diş sıyırması, ya da civatanın monte edildiği yuvadan diş sıyırması istenmez.

Bu ilkenin altında yatan mantık basittir. Montaj esnasında civata koparsa, bu hemen fark edilip, diğer parçalara zarar gelmesine fırsat vermeden durum düzeltilebilir. Diş sıyırması ise, zaman içinde ilerleyen bir sorundur. Diş sıyrılması en fazla yüke maruz kalan ilk dişten başlar ve diğer dişleri de keserek ilerler. Bu kesme işlemi saatler hatta günler alabilir. Montaj sonrası bağlantı noktası güvenilir gözükse bile, zaman içinde yükü taşıyamayabilir.

Her ne kadar diş sıyırmasının tercih edileceği farklı senaryolar düşünülebilir ise de, bu istisna durumlar yukarıda belirtilen ilkeyi geçersiz kılmaz. Somunu civatadan daha zayıf malzemeden seçmek, özünde, civata kopacağına somun diş sıyırsın demektir, ki bu tercih yanlıştır.

Bu nedenle, civata ve somun her zaman aynı mukavemet sınıfından kullanılmalıdır.